Deadline gemist: waarom Bonaire nog altijd zonder slavernijmonument zit
In dit artikel:
Op Bonaire ligt het plan voor een slavernijmonument, bedoeld voor onthulling op 1 juli – de dag waarop in 1863 de slavernij officieel werd afgeschaft – al geruime tijd stil omdat de lokale overheid geen locatie goedkeurt. Hoewel Nederland fondsen beschikbaar stelt en het ontwerp maanden geleden is goedgekeurd, ontbreekt het aan medewerking voor een plek in de stad; afgelegen of particulier eigendom worden afgewezen. Arthur Sealy, coördinator van de Dialooggroep Bonaire, uit zijn frustratie over de passiviteit van de overheid, die volgens hem moet faciliteren in plaats van bepalend te zijn.
De Dialooggroep speelde een cruciale rol bij de excuses die Nederland in 2022 aanbood voor het slavernijverleden en heeft met de gemeenschap het monumentplan ontwikkeld. Het gedenkteken moet via een QR-code een lijst presenteren met 959 familienamen van vrijgelaten mensen uit 1863, waarmee bezoekers hun eigen familiegeschiedenis kunnen achterhalen. De namen zijn deels direct afkomstig van archieven op Curaçao en vertegenwoordigen soms vernoemingen naar moeders of beroepen, vaak als een vorm van culturele overleving of verzet. De feitelijke namen worden niet op het monument gegraveerd uit vrees voor vandalisme.
Een scherp onderscheid wordt gemaakt tussen ‘overheidslaven’, die werkten in zoutpannen en plantages, en ‘particuliere slaven’, die zware taken verrichten zoals huishoudelijke arbeid en vaak het slachtoffer waren van seksuele uitbuiting. De namen van laatstgenoemden werden vaak door hun bezitters bedacht, wat volgens Sealy symbool staat voor de doorwerking van slavernij.
Ook ruim 160 jaar na afschaffing lopen er nog rechtszaken over toegeëigend land dat voor vrijgelatenen had moeten zijn, maar door bureaucratie en gebrek aan bewijzen niet werd toegekend. Dit historische onrecht wordt nu weer onder de aandacht gebracht dankzij de excuses en recente inspanningen.
Sealy kritiseert het gebrek aan transparantie en communicatie vanuit de lokale overheid, en betreurt dat de commissies veelal uit ambtenaren bestaan zonder directe betrokkenheid van de bevolking. Hij pleit voor aparte commissies per thema zoals onderwijs, erfgoed en cultuur, en uiteindelijk een kenniscentrum waarin alle initiatieven samenkomen.
Naast het monument werkt de Dialooggroep via workshops en een tv-programma aan bewustwording over de impact van het slavernijverleden op heden, onder meer op het gebied van identiteit, gezondheid en onderwijs. Lastige thema’s zoals seksuele diversiteit tijdens de slavernijtijd worden niet geschuwd, omdat het uiteindelijk gaat om vrijheid en acceptatie.
Sealy wil met Nederlandse steun een boek publiceren dat de cultuur, geschiedenis en taal van de gemeenschap documenteert en het verhaal van nazaten van tot slaaf gemaakten die tijdelijk naar Curaçao verhuisden, meenemen. Nederland ondersteunt dit soort initiatieven in het Caribisch Koninkrijk met een fonds van €33,3 miljoen voor bewustwording en erkenning van het slavernijverleden.